รู้จัก Jamais Vu (จาเมส์ วู) เมื่อสมองสั่งให้ลืมชั่วขณะ

 

เคยเป็นไหม อะไรที่อยากลืมกลับจำ อะไรที่อยากจำกลับลืม ?

 

บทความนี้เราจะมาพูดถึงหนึ่งในสภาวะที่ไม่ได้เจอกันบ่อย ๆ แต่เชื่อว่าหลายคนน่าจะเคยมีประสบการณ์ทางความรู้สึกที่ว่า จู่ ๆ เรากลับรู้สึกแปลกกับสิ่งที่เราคุ้นเคยมาตลอด เหมือนเพิ่งเคยเจอ หรือรู้สึกเอ๊ะในใจกับตัวเอง ซึ่งความรู้สึกเอ๊ะที่ว่านี้เรียกกันว่า Jamais Vu (จาเมส์ วู) โดยเป็นสภาวะที่อยู่ขั้วตรงข้ามกับ Déjà Vu สภาวะนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร ถ้าเกิดขึ้นมาแล้วถือว่าเป็นอันตรายไหม มาหาคำตอบในบทความนี้กัน !

 

---

 

รู้จัก จาเมส์ วู (Jamais Vu) เมื่อสมองสั่งให้ลืมชั่วขณะ

 

ไหน ใครเคยมีความรู้สึกแปลก ๆ อาทิเช่น เวลาที่เราอ่านป้ายโฆษณาหรือว่าข้อความ แล้วจู่ ๆ เราเกิดมีความรู้สึกว่าคำมันแปลก ๆ ดูเหมือนจะเขียนไม่ถูก หรือว่ามันเขียนแบบนี้จริง ๆ หรอ ไปจนถึง เวลาที่เราเดินเข้าไปในสถานที่ที่คุ้นเคย ไม่ว่าจะเป็นห้องนอนของตัวเอง ห้องทำงาน หรือว่าห้างสรรพสินค้าที่ไปเดินทุกอาทิตย์ แล้วมีจังหวะหนึ่งที่เรามีความรู้สึกว่า ที่นี่คือที่ไหน 

 

สภาวะแปลก ๆ ที่เกิดขึ้นนี้ถูกเรียกกันว่า Jamais Vu (จาเมส์ วู) โดยมาจากคำในภาษาฝรั่งเศส แปลความหมายตรงตัวได้ว่า ไม่เคยเห็น โดยเป็นความผิดปกติทางสมองที่มีโอกาสเกิดขึ้นได้ในทุกคน ส่วนสาเหตุของความผิดปกติที่ว่า ก็มาจากการจัดเรียงข้อมูลในสมองที่จู่ ๆ เกิดสะดุดขึ้นมากะทันหัน ส่งผลทำให้เกิดสภาวะอย่าง จาเมส์ วู และ เดจาวู ที่เราคุ้นหูกัน

 

 

 

 

 

 

และเพื่อให้เข้าใจกันง่ายขึ้น เราขอสรุปความต่างระหว่าง 2 สภาวะความผิดปกตินี้ให้ได้ทำความเข้าใจกันใหม่ โดยเริ่มจาก

 

• Déjà Vu (เดจาวู) - เป็นสภาวะที่เรารู้สึกคุ้นเคยกับสถานที่ ผู้คน หรือว่าเหตุการณ์บางอย่าง คลับคล้ายคลับคลาว่าเหมือนจะเคยเกิดขึ้นมาก่อน ทั้ง ๆ ที่ตัวเราไม่เคยพบสิ่งนั้นมาก่อนเลย
  
  
• Jamais Vu (จาเมส์ วู) - เป็นสภาวะที่เรารู้สึกไม่คุ้นเคยกับสถานที่ ผู้คน หรือว่าเหตุการณ์บางอย่าง ทั้ง ๆ ที่เราคุ้นเคยกับสิ่ง ๆ นั้นมาก  แต่เรากลับลืมมันไปชั่วขณะ

 

โดยทั้ง 2 สถานการณ์ที่ว่า ปกติแล้วมักจะชอบถูกหยิบมาอธิบายคู่กัน เพราะทั้งคู่ล้วนมีสาเหตุมาจากความผิดปกติ 'ชั่วขณะ' ทางสมอง  ไม่นานก็จะหายเอง ไม่ได้มีผลกระทบต่อเนื่องในระยะยาว

 

---

 

แล้วถ้าเกิดสภาวะจาเมส์ วู ขึ้นมา เรามีโอกาสที่จะลืมถาวรเลยมั้ย ?

 

งานวิจัยของ Chris Moulin เคยศึกษาเกี่ยวกับสภาวะจาเมส์ วู ที่ว่านี้กันมาก่อน โดยการศึกษาของเขา ได้ทำการคว้าตัวอาสาสมัครจำนวนทั้งสิ้น 92 คน ให้มาทดลองเขียนคำง่าย ๆ อย่างคำว่า DOOR  30 ครั้ง ในเวลา 60 วินาที  และจากผลการศึกษาครั้งนี้ปรากฏว่า อาสาสมัครจำนวนกว่า 68% เกิดความสงสัยในภายหลัง ว่า DOOR ที่พวกเขาเขียนขึ้นมานั้น เป็นคำที่ถูกต้องจริง ๆ ใช่ไหม

 

เมื่อสมองถูกกระตุ้นให้ต้องทำงานอย่างรวดเร็ว สมองของเราเลยมีโอกาสที่จะ 'รวน' ขึ้นได้ และทางผู้ศึกษางานวิจัยชิ้นนี้ได้ให้ความเห็นเพิ่มเติมด้วยว่า สาเหตุที่ทำให้กลุ่มอาสาสมัครของเขาเกิดความคิดแบบนี้ขึ้นมา อาจจะมีสาเหตุมาจากการถูกกระตุ้นอย่างรวดเร็ว จนทำให้สมองเมื่อยล้า สิ่งที่คุ้นเคยดีอยู่แล้วเลยถูกแทนที่ด้วย ความหลอกลวง และมีโอกาสที่ในบางคนจะมีสภาวะของจาเมส์ วู เกิดขึ้นแบบเรื้อรังเลยก็เป็นได้

 

 

 

 

 

แต่ถ้าถามว่า สมมุติเรามีอาการจาเมส์ วูเกิดขึ้นมา 1 ครั้งแล้ว เรามีโอกาสที่จะลืมสิ่งนั้นได้แบบถาวรเลยมั้ย คำตอบก็คือ ไม่ เพราะสภาวะจาเมส์ วูนี้ เป็นอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นชั่วขณะ ในบางคนกว่าจะเอ๊ะได้ อาการอาจจะหายไปแล้วก็มี มันเลยเป็นสภาวะที่เกิดขึ้น (เพียงแค่แป๊บเดียว) ก่อนจะหายไป เราสามารถใช้ชีวิตต่อได้ ไม่มีอาการแทรกซ้อน อาจจะแค่รู้สึกงง ๆ ว่าเมื่อกี้เกิดอะไรขึ้นนะ ทำนองนี้มากกว่า

 

และด้วยความที่มันเป็นสภาวะที่เกิดขึ้นแล้วจบลงเร็วมาก เลยทำให้ไม่ได้อยู่ในสายตาของคนสักเท่าไหร่ พวกงานวิจัยที่จะช่วยเพิ่มความกระจ่างให้กับเรามันก็เลยน้อยลงตามไปด้วย เพราะเมื่อเทียบกันแล้ว สภาวะของการเกิดเดจาวู อาจจะฟังดูน่าสนใจมากกว่า สิ่งที่เราพอจะรู้เกี่ยวกับจาเมส์ วูนั้นมีแค่ เป็นสภาวะที่เกิดขึ้นจากความรวนในสมอง มีโอกาสพบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย โดยส่วนใหญ่มักจะพบในคนที่มีอายุมาก ที่สำคัญคือ จาเมส์ วู เป็นสภาวะที่ไม่ก่อให้เกิดความรุนแรง ไม่มีผลกระทบกับการใช้ชีวิต เท่ากับโรคสูญเสียความทรงจำอย่างอัลไซเมอร์ แต่ในเคสที่คน ๆ นั้นเป็นผู้ป่วยโรควิตกกังวลร่วมด้วยก็อาจจะทำให้เกิดอาการแพนิก หรือว่าเครียดขึ้นมาได้

 

 

 

 

 

แต่การหยิบเอาสภาวะนี้มาศึกษาเพิ่มเติม อาจจะให้ผลดีกับการนำไปต่อยอดเพื่อรับมือโรคเกี่ยวกับความผิดปกติทางความทรงจำใหม่ ๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นได้ในอนาคต แต่ทว่าตอนนี้ยังไม่ได้มีงานวิจัยที่ศึกษาเกี่ยวกับสภาวะนี้มากถึงขนาดนั้น อาจจะเป็นเพราะระยะเวลาที่มันเกิดขึ้น  นั้นใช้เวลาน้อยมาก ๆ แค่เพียงเสี้ยววินาทีเท่านั้น อีกทั้งถ้าเราพูดถึงเรื่องการหลงลืม เราทุกคนต่างหลงลืมบางสิ่งบางอย่างเป็นเรื่องธรรมดากันอยู่แล้ว อาจจะมีชั่วขณะหนึ่งที่รู้สึกแปลก ๆ ไปบ้าง แต่ก็ถือว่าไม่ใช่เรื่องใหญ่ หรือมีผลต่อการใช้ชีวิตมากมายขนาดนั้น

 

 

แล้วเพื่อน ๆ ล่ะ เคยมีอาการจาเมส์ วูเกิดขึ้นกับตัวเองกันบ้างมั้ย ?

 

 

---

 

อ่านบทความที่เกี่ยวข้องอื่น ๆ ได้ที่นี่

 

• Psychopath (ไซโคพาธ) โรคบุคลิกภาพผิดปกติ ไม่เข้าใจ ไม่เห็นใจ ขาดสำนึกโดยสิ้นเชิง
• "ต่อต้าน ไม่เอาใคร" Goth (กอธ) Subculture ที่ถูกมองว่าเป็นขบถตัวร้ายของสังคม

 

แหล่งข้อมูลอ้างอิง : wikipedia, sciencedirect และ howstuffworks